Kì vọng
Trước
tiên, bạn cần đảm bảo rằng kì vọng của bạn đối với hành vi của con phải thực sự
thực tế và phù hợp với lứa tuổi. Với trẻ nhỏ, điều này vô cùng quan trọng bởi
thời gian tập trung của trẻ khá ngắn và khả năng ghi nhớ và nhớ thông tin của
trẻ hạn chế. Như lẽ tư nhiên, trẻ nhỏ thường không xử sự một cách lí trí, đồng
thời cũng thiếu sự đồng cảm cần thiết. Trẻ không có khả năng hiểu được những ảnh
hưởng từ hành vi của mình đối với người khác. Thế nên, các giải thích về những
điều bạn cho rằng thích hợp và tại sao bạn nghĩ con nên hoặc không nên làm gì ,
sẽ trở nên ‘dài dòng’, khó hiểu và không hiệu quả tí tẹo nào cả.
Thiết lập nguyên tắc
Trẻ nhỏ và các nguyên tắc của người lớn thiết lập thường
không đi đôi bởi trẻ sẽ không thể nhớ hết một loạt các nguyên tắc và càng thách
thức hơn khi phải áp dụng các nguyên tắc đó cho từng tình huống phù hợp. Tuy nhiên,
trẻ sẽ nhớ các nguyên tắc đơn giản nếu chúng được diễn đạt như những câu lệnh
hướng dẫn. Trẻ cũng sẽ phản ứng tốt hơn khi người lớn giải thích lí do cho việc
tại sao trẻ nên hoặc không nên làm gì, sử dụng ngôn ngữ đơn giản. Vậy nên, hãy
cố gắng lưu ý yếu tố ‘đơn giản’ này khi
tương tác với con nhỏ nhé! Ví dụ như cái
lò rất nóng, nó có thể làm đau con đấy; nếu
chúng ta đập mạnh vào kính, nó sẽ vỡ; có
những thứ rất đặc biệt, vì thế, chúng ta không chạm vào, v.v..
Hậu quả
Trẻ bắt
đầu hiểu được hậu quả đơn giản của các hành động nhưng trẻ sẽ không nhớ chúng
hoặc hành động theo đúng như thế, nếu không có nhiều hỗ trợ và nhắc nhở. Đưa ra
các “Hậu quả tích cực”, ví dụ như: nếu con chia sẻ, mọi người sẽ thích chơi
cùng con, hoặc mẹ rất hài lòng khi
con lắng nghe chăm chú, v.v.. là cách rất hữu ích khi khích lệ hành vi mà bạn
muốn thấy. Tuy nhiên, kì vọng việc những trẻ còn rất nhỏ cân nhắc cảm giác của
người khác thường không thành công bởi cho đến khi lớn lên tầm 5 tuổi, phần lớn,
khả năng đồng cảm ở trẻ còn hơi hạn chế. Bạn nên tránh quản lí hành vi bằng
cách đưa ra “hậu quả tiêu cực”. Dùng “hậu quả tiêu cực” để “nhát” hay hù doạ
sẽ nhanh chóng đưa bạn vào ngõ cụt, và về lâu về dài, sẽ không đem lại hiệu quả
bền vững trong việc quản lí hành vi của con trẻ. Tránh đưa ra các “dọa dẫm” bạn không thể làm
theo hoặc không sẵn lòng làm theo bởi trẻ sẽ sớm nhận ra thông điệp – “những gì
bạn nói không thực sự có nhiều trọng lực.
Mẹ/bố hù thế thôi chứ sẽ không phạt như thế đâu”! Nếu bạn thực sự cần phải
sử dụng hậu quả tiêu cực, hãy dùng nó thật ngắn gọn và đơn giản. Ví dụ như: Một
phút ngồi ở một nơi nào đó hoặc tịch thu đồ chơi một lúc.
Xin
lưu ý, với trẻ rất nhỏ (30 tháng trở xuống), sau khi sử dụng biện pháp ‘hậu quả
tiêu cực’, hãy nhanh chóng tiếp tục công việc / trò chơi / hoạt động bị giáng
đoạn vui vẻ bình thường vì….ở lứa tuổi này, chỉ sau mấy phút con bạn có thể đã quên
sạch việc “tày trời” gì mình đã gây ra!
Trẻ em cũng như người lớn, “nhai” lạ lỗi lầm của ai đó sẽ không mang lại
lợi ích gì.
Lựa chọn
Một mẹo
giúp con hành động theo cách mà bạn muốn:
cho con chọn lựa. Trẻ nhỏ thường
xuyên ‘kiểm tra ranh giới’ để xem chúng được quyền làm gì và làm gì sẽ bị ngăn
cản. Nói nộm na là “xem ta có quyền lực”
gì với mọi người xung quanh. Ví dụ, nếu
bạn muốn con mặc đồ và con thì không sẵn lòng, hãy thử hỏi con thích mặc áo phông đỏ hay áo phông xanh? Hôm nay mặc quần ngắn hay quần dài nhỉ? Con muốn chia sẻ với bạn chiếc xe tải hay xe hơi? Hôm nay chúng ta sẽ
ăn đậu hay cà rốt? Trẻ nhỏ thích cảm thấy rằng chúng đang làm chủ các quyết
định của mình thay vì “làm theo” ý của nguời lớn. Bằng cách đưa ra cho chúng các lựa chọn như
những ví dụ trên, trẻ nhỏ cảm thấy chúng
được tự chủ, đồng thời bạn vẫn đạt được điều mà bạn muốn!
Khen ngợi tích cực và cách nói tích cực
Bằng
cách sử dụng khen ngợi tích cực và cách nói tích cực, bạn có thể hướng con đến
hành vi mà bạn muốn con thể hiện. “Khen ngợi tích cực”nghĩa là tìm ra điều tốt trong
hành vi trẻ đang làm và giải thích với trẻ tại sao bạn thích hành vi đó, sử dụng
ngôn ngữ dễ hiểu.
Ví dụ,
Mẹ thực sự rất vui khi con ngoan ngoãn ngồi
trong xe đẩy siêu thị, để mẹ có thể mua đồ dễ dàng.
Thật tuyệt vì con nắm tay mẹ khi chúng ta
đi bộ, như thế mẹ biết mẹ có thể giữ con an toàn.
Nếu bạn
có hơn một đứa con, bạn có thể sử dụng cách khen ngợi tích cực để khuyến khích
hành vi tốt giữa các con. Khi một trẻ làm điều gì tốt trong lúc trẻ khác đang
cư xử không đúng đắn, hãy lờ đi hành vi ‘xấu’ và khen ngợi đứa trẻ đang làm tốt.
Lời khen cần có ý nghĩa không chung chung và trung thực/có thực để có thể khích
lệ đứa trẻ không ngoan suy nghĩ lại về hành động đó của mình. Thực sự trẻ con
muốn làm hài lòng người lớn và muốn được yêu quý, trẻ sẽ chủ động tìm kiếm khen
ngợi tích cực nếu chúng nghe thấy điều đó được đưa ra một cách chân thật. Vì thế,
nếu một trẻ ăn ngoan, ngồi ngay ngắn, lắng nghe chỉ dẫn, v.v.. hãy chỉ ra điều
đó và khen ngợi, đảm bảo là giải thích đơn giản điều làm bạn hài lòng về hành
vi đó. Đứa trẻ mà đang cư xử không tốt sẽ muốn nhận được những lời khen như thế
và sẽ thường bắt chước, làm theo hành vi tốt. Khen tích cực là cách chúng ta hướng trẻ lập lại
hành vi chúng ta mong muốn. Thế nên, hãy
tránh đưa ra các lời khen chung chung. Lời
khen không cụ thể sẽ không giúp trẻ nhận ra hành vi được khuyến khích lập lại là
hành vi nào.
Lựa chọn cuộc chiến của bạn
Không
phải hành vi khộng mong muốn nào cũng cần phải ‘xử’! Hãy sử dụng ‘linh cảm’ của
chính bạn để quyết định bạn có cần chỉ ra hoặc sửa từng lỗi nhỏ mà con mắc phải
không hay đôi lần bạn có thể vui vẻ bỏ qua những điều gì đó (rõ ràng là không thể
bỏ qua nếu hành vi của trẻ trở nên nguy hiểm với chính trẻ hoặc người khác).
Đôi khi, sẽ tốt hơn nếu bạn làm sao nhãng (đánh lạc hướng) trẻ để tránh việc
hành vi của trẻ trở nên tồi tệ hơn. Đặt con vào một tình huống hay môi trường
khác; đưa cho con đồ chơi; đề nghị một
hoạt động mới; nói chuyện với con về điều gì đó hoàn toàn không liên quan đến
hoàn cảnh mà bạn có thể thấy có ‘nguy cơ’ xảy ra… là vài gợi ý bạn có thể áp dụng
để tách con ra khỏi hành vi đang tiến triển theo chiều xấu. Bạn càng nên dùng phương pháp ‘đánh lạc hướng’
này nếu bạn nhận ra rằng con không hề ‘nghịch ngợm’ hay cố ý làm điều ‘xấu’ mà
con chỉ là đang khám phá thế giới xung quanh mà thôi.
Cuối
cùng khi uốn nắn hành vi của trẻ nhỏ, hãy nhất quán và công bằng cũng như khích
lệ tất cả những ai liên quan đến sự dạy dỗ trẻ làm tương tự. Có thể sẽ rất rối
rắm cho các con nếu như mẹ, bố, ông bà… có các ý tưởng khác biệt về những hành
vi được chấp nhận. Nên để ý rằng ở trung tâm trông trẻ hay trường học, các nội
quy và ranh giới thường sẽ chặt chẽ hơn ở nhà.
Xây dựng nội quy chặt chẽ ở nhà và có sự nhất quán cao giữa những người
lớn sẽ là một chuẩn bị tốt giúp cho trẻ có thể quen nhanh với môi trường trường
học sau này. Trẻ luôn phản ứng tốt với
các thói quen và sự nhất quán, do đó, khi trẻ còn nhỏ, hãy hạn chế thay đổi và
các xáo trộn không cần thiết. Ví dụ bạn
cần phải ra ngoài làm việc gì đó và phải mang trẻ theo, cố gắng ra ngoài khi trẻ
không mệt hay đói. Tương tự, nếu bạn biết
một hoàn cảnh chắc chắn sẽ dẫn đến một hành vi không mong đợi, cố gắng hết sức
để tránh nó. Giai đoạn khi con bạn còn nhỏ và chưa “hiểu chuyện” này đương
nhiên sẽ không kéo dài mãi mãi, vậy nên hãy cố gắng làm nó đơn giản nhất có thể
cho chính bạn và cho con.
Cô Alice
Fraser – Thành viên của Nhóm
Cùng Nhau Chia Sẻ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét